سازمان دهندگان حج

 § فریضه عبادى سیاسی حج، گسترده ترین اجتماع انسانى در یک زمان معین است. این اجتماع عظیم انسانى، دعوتى بزرگ از سوى معبود است که سالانه عموم مسلمانان را به خود فرا می خواند

§ با عنایت به اهمّیت موضوع حج، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اهداف جمهوری اسلامی ایران در حوزه حج و زیارت توسط حضرت امام خمینی(ره) تبیین گردید و در طول سالهای گذشته، این اهداف توسط مقام معظم رهبری نیز همواره مورد تاکید قرار داشته است

§ اهداف جمهورى اسلامى ایران در موضوع حج

• انجام حج صحیح و مقبول توسط حجاج
• ایجاد تحول روحى و اخالقى در حجّاج.
• فراهم نمودن زمینه هر چه بیشتر اخوّ ت دینى و وحدت اسالمى
• معرفى نظام مقد س جمهورى اسالمى ایران و فرهنگ غنی اسلامی ایر انی به حجاج دیگر کشورهای اسالمی

§ راهکارهای وصول به اهداف حج

• برای نیل به اهداف تعیین شده، مراجعی در قانون پیش بینی شده است که هر یک از آنها با شرح وظایف خاصی، اهداف را در حوزه حج و زیارت دنبال می نمایند. این مراجع قانونی عبارت است از:

 الف) بعثه مقام معظم رهبری

 ب) سازمان حج و زیارت

 ج) کارگزاران امور زیارتی

 § بعثه مقام معظّم رهبری:

• سرپرستی حجاج ایرانی در ایام حج، بر عهده نماینده ولی فقیه خواهد بود که تحت عنوان «بعثه جمهوری اسلامی ایران» در حج به فعالیت می پردازد
• برخی از وظایف نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت:
• سیاستگذاری در حوزههای فرهنگی، آموزشی و سیاسی حج
• نظارت بر عملکرد دستگاههای اجرایی در حج
• اجرای طرحهای آموزشی و فرهنگی برای زائران و کارگزاران حج.
• شناسایی، جذب، آموزش و بکارگیری روحانیون و مدّاحان برای کاروانها.
• پاسخگویی به نیازهای معنوی، معرفتی و مذهبی زائران.
• تولید و نشر کتب و محصوالت فرهنگی

§ سازمان حج و زیارت:

• تا سال ۱۳۶۹ تمام امور حج زیر نظر سازمان اوقاف قرار داشت لیکن در سال ۱۳۷۰ سازمان حج و زیارت تشکیل و به صورت نهادی مستقل زیر نظر وزارت ارشاد اسلامی شروع به کار نمود
• برخی از وظایف سازمان حج و زیارت:
• تهیه و تدوین برنامه های راهبردی، سیاست ها، خط مشی ها و روش های اجرایی حج و زیارت
• اداره امور حج، عمره و زیارت عتبات مقدس و اماکن متبرکه خارج از کشور با استفاده از نیروی انسانی متدین و کارآزموده و بهره گیری از فنآوری اطلاعات
• ایجاد ارتباط و هماهنگی با سازمان ها، دستگاه ها و نهادهای مسئول در امورحج و زیارت.
• ایجاد ارتباط با مقامات ذیربط کشورهای عربستان سعودی، عراق و سوریه با همـکاری و همـاهنگی نمـایندگی های وزارت امور خارجه در کشورهای مذکور به منظور پیگیری مسائل و مشکالت حجاج و زائران ایرانی
• برنامه ریزی برای گسترش و تنوع خدمات بیمه و بهداشت و درمان حجاج و زائران

§ کارگزاران امور زیارتی:

• دفاتر خدمات زیارتی:
• ـ با هدف کاهش تصدّی گری در امور زیارتی، انجام بخشی از وظایف در قالب «دفاتر خدمات زیارتی» به بخش خصوصی واگذار گردیده است که این دفاتر تحت نظارت سازمان حج و زیارت فعالیت می کنند
• این دفاتر وظیفه ثبت نام و سازماندهی کاروانهای زیارتی را بر اساس دستورالعمل های سازمان حج و زیارت بر عهده دارند

عوامل اجرایی حج:

به منظور تسهیل در انجام اعمال و مناسک حج و رسیدگی به امور زائران و رفع مشکلات آنها در طول سفر، ضرورت دارد جمعی علاقه مند به عنوان مدیر، روحانی، معاون، مامور اجرایی، دستیار امور بانوان، پزشک و… وظیفه تمشیت امور زائران را بر عهده گیرند و با شرح وظایف و دستورالعملهای صادره و تحت نظارت سازمان حج و زیارت، ارائه خدمت نمایند. ـ این افراد با طی نمودن مراحل تخصصی و گزینش های مربوطه، برگزیده می شوند و عملکرد آنان نیز تحت نظارت و ارزیابی مستمر قرار میگیرد.  .

اهم وظایف عوامل اجرایی در طول سفر، در بخشهای عمومی، فرهنگی، درمانی و بهداشتی، اسکان، تغذیه و تدارکات، حمل و نقل و… تقسیم بندی می گردد که در ادامه به شرح و توضیح آن خواهیم پرداخت

§ مدیر کاروان حج تمتّع

• جهت مدیریت، توجیه، آموزش، هدایت و راهنمایی زائران حج تمتّع در امور اجرایی از ابتدای ثبت نام تا بازگشت آنان به کشور، افرادی تحت عنوان «مدیر کاروان حج» در نظر گرفته می شوند.
• این افراد پس از انجام آزمونهای لازم انتخاب شده و با طی نمودن دوره های آموزشی و کسب تجربه های اجرایی، توسط سازمان حج و زیارت بکارگیری میشوند
• بخشی از وظایف مدیر کاروان حج:
• انتخاب و معرّفی عوامل اجرایی کاروان(معاون و مامور اجرایی)، هماهنگی جهت ثبت نام و آموزش زائران، معرفی زائران به پزشک جهت انجام معاینات، تعامل با روحانیون کاروان در انجام اعمال و مناسک حج، تعامل و همکاری با عوامل مرتبط در زمینه اسکان، تغذیه، حمل و نقل و…، انتقال زائران به شهرهای مکه و مدینه و همچنین به مشاعر مقدّسه عرفات، مشعرالحرام و منا، انجام امور مربوط به بازگشت از مشاعر و ادامه مناسک حج، انتقال زائران به فرودگاه و بازگشت به کشور.
• مدیر کاروان حج و همکاران وی در زمینه مسکن، بهداشت و درمان، بیمه، حمل و نقل، تغذیه و تدارکات و… مسوولیت ایجابی و سلبی نداشته و فقط هماهنگ کننده این موارد می باشند چرا که این امور به صورت متمرکز از سوی ستادهای سازمان حج و زیارت تعیین و ابلاغ می گردد

§ روحانیون کاروان حج تمتع

جهت راهنمایی زائران در حوزه احکام و مناسک حج و همچنین پاسخگویی به نیازهای معنوی و دینی زائران، روحانیونی برای کاروانها در نظر گرفته می شوند .  این افراد پس از انجام آزمون های لازم انتخاب شده و با طی نمودن دوره های آموزشی، توسط بعثه مقام معظّم رهبری بکارگیری شده و در زمان تشکیل کاروانهای حج، به کاروانها معرّفی می گردند.

• تبیین و تعلیم احکام و مناسک حج و همراهی با زائران در انجام صحیح اعمال و مناسک، معرفی اماکن مقدّسه مکه و مدینه، تلاش در جهت اصلاح نحوه خواندن اذکار نماز و تلبیه زائران، توجیه زائران در رسیدگی به حقوق واجب دیگران، تلاش در جهت ایجاد روحیه معنوی در کاروان و… از جمله وظایف و مسوولیت های روحانیون کاروانهای حج میباشد
• تبیین احکام عمومی، مناسک و احکام خاص بانوان، همراهی بانوان در اعمال و مناسک، توجیه اماکن حرمین شریفین و…، برای کاروان هایی که بیش از نیمی از زائران ثبت نام شده را بانوان تشکیل دهند، توسط افرادی با عنوان «معینه» صورت می پذیرد

§ مرکز پزشکی حج و زیارت

این مرکز وابسته به جمعیت هالل احمر بوده و مسوولیت بهداشت و درمان زائران را عهده دار است. معاینات پزشکی قبل از اعزام را انجام داده و در طول سفر نیز با تاسیس مراکز پزشکی، نیازهای درمانی و دارویی زائران را تامین می کند . به منظور انجام معاینات پزشکی قبل از اعزامِ زائران و تشکیل پرونده سالمت برای آنان، احراز استطاعت جسمی زائران، آموزش بهداشت و سالمت به زائران، شناسایی زائران آسیب پذیر و برنامه ریزی برای حفظ سلامت آنان، در قبال هر چند کاروان یک پزشک به عنوان «پزشک مجموعه» در نظر گرفته می شود که در طول سفر نیز با حضور در محل اقامت زائران(مجموعه)، به وظایف و مسوولیتهای خود عمل می نماید

§ شرکتهای هواپیمایی

شرکت های هواپیمایی داخلی و سعودی نیز از جمله بخش هایی هستند که به طور مستقیم در اعزام زائران نقش دارند

§ مدیر مجموعه حج(مدیر هتل )

در شهرهای مکه و مدینه، جهت مدیریت هتل و اداره امور استقراری و سرویسدهی به زائران، فردی به عنوان «مدیر مجموعه(هتل)» برای هر یک از هتل های محل اقامت زائران در نظر گرفته می شود این افراد پس از انجام آزمونهای لازم انتخاب شده و با طی نمودن دوره های آموزشی و کسب تجربه های اجرایی، توسط سازمان حج و زیارت بکارگیری میشوند

• برخی وظایف مدیر مجموعه عبارت است از:هماهنگی و تامین تغذیه و تدارکات، حمل و نقل، تامین بهداشت محیط، سرویسدهی امور خانه داری، نظارت بر صحّتِ عملکردِ ابنیه و تاسیسات هتل و اتاقها، تنظیم و نظارت بر نحوه ورود و خروج کاروانها، پیگیری رفع مشکلات و نقایص ساختمان و…
• هماهنگی انتقال و اسکان کاروانها در مشاعر مقدّسه عرفات، مشعرالحرام و منا نیز بر عهده مدیر مجموعه می باشد که با هم کاری و همیاری مدیران کاروانها انجام می پذیرد.