باتوجه به افزایش روز افزون تعداد حجاج و معتمرین در سنوات اخیر، ضرورت توسعه مسجد النبی (ص) بیش از پیش احساس می شد به همین دلیل ملک فهد در نهم ماه صفر سال ۱۴۰۵ ه.ق (نوامبر۱۹۸۴م) اولین سنگ بنای بزرگترین توسعه مسجد النبی (ص) را نهاد و در ماه محرم سال بعد یعنی ۱۴۰۶ه.ق عملیات ساختمانی این پروژه عظیم آغاز گردید و در سال ۱۴۱۴ ه.ق به پایان رسید و ملک فهد در تاریخ روز جمعه مورخ ۴/۱۱/۱۴۱۴ ه.ق و ۱۵/۴/۱۹۹۴ م با کار گذاشتن آخرین آجر توسعه جدید در جای خود، پایان عملیات این توسعه شگرف رسما اعلام گردید.برای تامین مساحت لازم جهت این توسعه بیش از ۱۰۰۰۰۰ متر مربع از زمین های اطراف مسجد از مالکان آنها خریداری و پس از تخریب ساختمان ها و تصدیح زمین ضمیمه مسجد گردید. مجری طرح توسعه موسسه بن لادن بزرگترین موسسه عمرانی سعودی بود.

توسعه جدید مقدار ۸۲۰۰۰ متر مربع مساحت داشت که تقریبا ۵ برابر مساحت مسجد تا آن زمان بود و بدین ترتیب مساحت کلی مسجد به حدود ۹۸۵۰۰ متر مربع رسید. محدوده ای که قرار بود بناهای جدید در آن افزوده شود شامل شرق، غرب و شمال مسجد بود اما از طرف جنوب جز میدانی سنگ فرش شده ساختمانی نیافزودند. مساحت پشت بام مسجد نیز پس از آماده سازی برای ادا نمودن فریضه نماز و فرش نمودن آن با سنگ ضد حرارت (گرم نشو) به ۶۷۰۰۰ متر مربع رسید. بدین ترتیب تعداد نمازگزاران از ۲۸۰۰۰ نفر قبل از توسعه به تعداد ۲۵۰۰۰۰ نفر بعد از توسعه رسید که این تعداد در داخل مسجد و بر پشت بام آن فریضه خود را به جای می آورند و در مواقع ازدیاد حجاج و معتمرین حدود یک ميلیون نمازگزار میتوانند در آن واحد در داخل و پشت بام مسجد و همچنین محوطه های بیرونی آماده شده آن، نماز بگزارند.

این توسعه بزرگ بر ۲۱۷۴ ستون استوار گردید که همگی آنها با سنگ مرمرین سفید تزئین شده به طوری که هر ستون به وسیله دوازده قطعه روکش سنگی که به طور ماهرانه ای نصب گردیده اند، پوشیده شده و در نصب این روکش ها آنقدر ظرافت بکار رفته که در دید اول یکپارچه نشان می دهند. برای این نماسازی حدود ۱۷۰۰۰ تن سنگ مرمر مشهور (کراره) به کار رفت و از این مقدار سنگ حدود ۲۵۰۰۰ غلاف سنگی برای پوشش ستون ها ساخته شد. در این توسعه شش مناره زیبا و متوازن برای مسجد ساخته شد که ارتفاع هر کدام از آنها به حدود ۱۰۴متر می رسد.بر بالای هرکدام از این مناره ها هلالی به ارتفاع شش متر و به وزن ۴٫۵ تن نصب گردیده و بدین ترتیب تعداد مناره های مسجد به ده عدد رسید.

در سقف توسعه تعداد ۲۷ گنبد تاشو (متحرک) برای حفظ برودت هوای داخل مسجد ، تهویه و نیز استفاده از نور طبیعی در هنگام ضرورت کار گذاشته شد که وزن هرکدام از آنها ۸۰ تن است. این گنبدها از داخل با چوب مخصوصی که به وسیله احجار نفیسه و به رنگ های مختلف و زیبا تزئین گردیده پوشیده شده است. از نکات جالب این گنبدها این است که باز یا بستن آن با وجود سنگینی زیاد فقط یک دقیقه طول میکشد و این در حالی است که اگر این باز و بسته شدن به صورت دستی انجام می گرفت برای هر باز یا بستن آن حداقل نیم ساعت زمان لازم است. از نکات جالب دیگر این توسعه درب های زیبای آن است که از بهترین انواع چوب ساج ساخته شده و برای ساخت این درب ها و پنجره ها بیش از ۱۶۰۰ متر مکعب چوب ساج خشک گردید. این درب ها و پنجره ها بدون میخ و با ادخال قطعات آنها در همدیگر ساخته شده اند.با وجودی که وزن هر درب به ۲٫۵ تن میرسد ، به حدی متوازن کار گذاشته شده اند که حتی ۱نفر به تنهایی و به سهولت درب های معمولی آنها را باز و بسته می نماید.

این درب ها به ۴ مجموعه عمده تقسیم می شوند:

مجموعه اول به تعداد ۷ عدد، که هرکدام از آنها از ۷ درب تشکیل شده اند.

مجموعه دوم به تعداد ۳ عدد، که هرکدام از آنها از ۳ درب تشکیل شده اند.

مجموعه سوم به تعداد۴عدد ، که هرکدام از آنها از ۲ درب تشکیل شده اند.

مجموعه چهارم به تعداد ۱۹ عدد، که هرکدام از آنها از ۱ درب تشکیل شده اند.

و بدین ترتیب تعداد درب ها به ۸۵ عدد می رسد.

در زیر زمین این توسعه محوطه وسیعی به وسعت پروژه توسعه احداث گردیده است که در این محوطه دستگاه های تهویه و تبرید که تعداد آنها به ۱۴۴ دستگاه می رسد، کار گذاشته شده است. همچنین ، در این محوطه زیر زمینی اتاق هایی برای کنترل دستگاه ها و مراقبت های امنیتی ، تنظیم صدا و سایر خدمات ساخته شده است.

اطراف توسعه را محوطه های جالبی برای ادای نماز حجاج و معتمرین به مساحت ۲۳۵۰۰۰ مترمربع احداث گردیده که کف آن به وسیله سنگ های مرمر زیبای (گرم نشو) و همچنین گرانیت رنگی، با اشکال هندسی و اسلامی زیبایی تزئین شده است. و همین محوطه هاست که در زمان ازدحام حجاج ظرفیت نمازگزاران را به حدود یک ملیون نفر می رساند.

همزمان با این توسعه ، پروژه ایجاد ایستگاه های تبرید و همچنین تامین برق مورد نیاز مسجد نیز به انجام رسید. این طرح در ۷ کیلومتری مسجد النبی و در زمینی به مساحت ۷۰۰۰۰ مترمربع ایجاد شده و از تعدادی ساختمان تشکیل شده است که از جمله آنها می توان ساختمان دستگاه های تهویه و ساختمان دستگاه های ایجاد فشار و همچنین ساختمان تولید برق احتیاطی برای اوقات ضرورت را نام برد.

دستگاه های خنک کننده از شش موتور بزرگ که قدرت خنک کنندگی هرکدام از آنها ۳٫۴۰۰ تن و یا به عبارتی ۸۱۹۰۰۰ متر مکعب در ساعت است تشکیل گردیده اند.

هوای خنک ایجاد شده از طریق این تونل هفت کیلومتری که عرض آن ۶٫۱۰ متر و ارتفاع ۴٫۱۰ متر است به وسیله یک لوله به قطر ۹۰ سانتی متر و همراه با آب خنک به محوطه زیر زمین مسجد النبی منتقل شده و به ۱۴۴ دستگاه تهویه منصوب در آنجا منتقل می شود و از طریق این دستگاه ها تمام مسجد النبی خنک می گردد، آب برگشتی نیز به وسیله لوله دیگری که قطر آن هم ۹۰ سانتی متر است از طریق همان تونل به محل اولیه خود بر می گردد و این کار مرتبا تکرار میگردد. در این تونل ۳۱ اتاق برای خنک کردن آب و پمپاژ آن وجود دارد.

همزمان با این توسعه یک پارکینگ دو طبقه به مساحت ۳۹۰۰۰۰ مترمربع و به ظرفیت ۴۲۰۰ اتومبیل ساخته شده که در آن پله های معمولی، پله های متحرک ، آسانسور برای سالمندان و نیز آسانسور مخصوص جانبازان نصب گردیده است. همچنین اتاق هایی برای برق، مراکز تعمیراتی، دفاتر کار ، شبکه های آب و فاضلاب ، سیستم ایمنی خودکار آتش نشانی که در زمان آتش سوزی به طور خودکار شروع به کار کرده و دیواره ای از آب بین مناطق آتش گرفته و بقیه مناطق به صورت حائل ایجاد می نماید نیز وجود دارد.

در بین محوطه پارکینگ ساختمان هایی در ۴ طبقه برای سرویس های بهداشتی احداث شده که در آن حدود ۶۰۰۰ محل وضو و ۲۰۰۰ توالت کار گذاشته شده است.

همچنین به عنوان یک کار احتیاطی برای تامین برق مورد نیاز مسجد و واحدهای احداثی دیگر چهار منبع مختلف در نظر گرفته شده که دوتای آن از شرکت برق مدینه منوره و منبع سوم متشکل از شش دینام مولد بسیار بزرگ است و چهارمین منبع از تعداد زیادی باتری که در داخل مسجد النبی کار گذاشته شده است تشکیل می گردد. اگر یکی از منابع برق شهر قطع شود برق مسجد به طور اتوماتیک از منبع دوم تامین میشود و اگر هر دو منبع شهری از کار بیافتند که این پدیده فوق العاده نادر است، منبع سوم به طور اتوماتیک به کار خواهد افتاد و اگر همه منابع از کار افتادند که این حالت شبیه به محال است برق مسجد و مراکز ضروری از طریق چهارمین منبع تامین خواهد شد.

در دو صحن پیشین مسجد نیز، چترهای خودکاری گذاشته شده که برای جلوگیری از آفتاب و باران باز و بسته می شوند.

همچنین به منظور سهولت رسیدن به پشت بام مسجد افزون بر پله های سنگی چندین مورد پله برقی ساخته شده اند که می توان به راحتی توسط آنها به پشت بام مسجد رفت.

از نکات جالب این توسعه آن است که در تمامی بنای جدید، کوشش شده است تا افزون بر ابتکار های جدید معماری مسجد به گونه ای باشد که با معماری پیشین که میراث دوره مملوکی و عثمانی است هماهنگ باشد. در این بنا ، نام «الله» و «محمد» در همه جا تکرار شده و برخلاف دوره عثمانی که از نام خلفا هم برای تزئین استفاده می شد در معماری جدید استفاده نشده است.

پروژه چترها محوطه

این پروژه نیز در حد خود شگرف و بی نظیر است و از ۲۵۰ چتر بزرگ تشکیل شده که بر روی ستون های موجود در محوطه های بیرونی مسجد نصب گردیده اند.

این چترها پس از باز شدن، مساحت ۱۴۳۰۰۰ متر مربع از محوطه های اطراف مسجدالنبی (ص) را در چهار جهت آن می پوشاند. در زیر سایه هر یک از این چتر ها بیش از ۸۰۰ نفر می توانند نماز بخوانند.

اضافه بر این چترها که مخصوص نمازگزاران است ، شش مسیر در جهت جنوبی مسجد برای عبور و مرور حجاج و معتمرین نیز به وسیله چتر پوشیده شده است.

این چترها به طور اختصاصی برای استفاده در مسجدالنبی ساخته شده و در ساخت آنها آخرین تکنولوژی ها به کار رفته است. این چترها به صورتی ساخته و نصب شده است که در هنگام باز شدن یکی بالای دیگری قرار میگیرند به طوری که محوطه زیر خود را کاملا پوشش می دهند. ارتفاع یک سری از آنها هنگام باز شده ۱۴٫۴۰ متر و ارتفاع گروه دیگر ۱۵٫۳۰ متر است.

جالب اینجاست که ارتفاع هر دو گروه چترها در حالت بسته ۲۱٫۷۰ متر است.